این کشفیات درمورد این تمدن درخشان,در این سوی ارس نیز به منصه ظهور رسیده است. در سال های اخیر حجت الاسلام آقای محمد حافظ زاده , در منطقه قره داغ به آثاری از این دست , دست یافته است که نشان گر وجود تمدن اولیه انسان در این خطه نیز می باشد. ایشان درباره حاصل تحقیقاتشان,کتابی تحت عنوان "قره داغ خاستگاه تمدن اولیه انسان "به رشته تحریر در آورده است. در پیش گفتار این اثر آمده است :
"کوهستانهای شمال غربی ایران یعنی آذربایجان,ظاهرا به استناد اکولوژی گیاهی و حیوانی و سایر شرایط فعال موجود,به عنوان محل احتمالی پیدایش کشاورزی و دامداری مطرح شده است که به نوبه خود ویژگی علمی و خصوصیات جغرافیایی باستانی منطقه را تایید می کند. سرزمین پر رمز و راز قره داغ ( ارسباران ) به عنوان منطقه ای که تمدن انسان های اولیه از آنجا آغاز گردیده است , مورد توجه دانشمندان و اهل قلم و تحقیق می باشد. و امروزه با آن همه ذخایر تاریخی و منابع فرهنگی , تاریخی , طبیعی و انسانی آن می افزاید و سیمای تابناک این آب و خاک را پر رمز و رازتر می نمایاند.
نویسنده ضمن کارهای تحقیقی خود , در بهار و تابستان سال 1376 در قسمت هایی از خطه قره داغ به آثار زیادی از تمدن های انسان های اولیه دست یافت که تا این تاریخ ناشناخته و دور از دسترس و دیدرس محققان بود. نقاشی ها کنده کاری ها و نقرها روی این تخته سنگ ها , آشکارا ثابت می کند که سرزمین پر رمز و راز"قره داغ "به دلیل وجود امکانات و استعداد های خدادادی فراوان , یکی از معدود سرزمین هایی است که انسان های اولیه در آن پیدا شده است, و تمدن های نخستین را بنا نهاده اند. این مدارک باارزش تاریخی, آشکار می سازند که پیدایش جامعه و تمدن در قره داغ به چند هزار سال قبل از میلاد مسیح برمیگردد. لذا نویسنده طی چندین مرحله سفر به مناطق سرنگون,لیقلان و قهقهه,اندوخته های خود را جمع آوری و قسمت های اولیه آنها را در روزنامه وزین مهد آزادی چاپ و منتشر کرده و عین همان مطالب,به اضافه مطالب تازه ترو یافته های نو , اینک بصورت کتابی به علاقه مندان تقدیم می گردد."این کتاب با این نتیجه گیری به پایان می رسد:
چنین به نظر می رسد که انسان های هنر آفرین اولیه در این سرزمین,در غارها و یا محل های مناسب و مطمئنی پناه می گرفته اند و به صورت دسته جمعی برای شکار و یافتن غذا و ... در کناره های رودخانه پربرکت دره رود فعالیت می کردند و با توجه بر این که , منطقه یاد شده بهترین محل برای این کار به حساب می آید , لذا آثار هنری و جادویی و مذهبی خود را بر روی سنگ های مرغوب و با این حرکت تاریخی خود بر ارزش و اهمیت تاریخ کشورمان افزوده اند.
اگر کارهای تحقیقی زیاد و کاوش های علمی و کارشناسانه دامنه لری در این منطق انجام می گیرد , بطور مسلم اطلاعات مستند تازه ای نصیب کاوشگران و محققان خواهد شد.<سیری در تاریخ آذربایجان >
منبع: وبلاگ لحظه لر