به گزارش خبرگزاری فارساز تبریز، طلا فلزی گرانبها است که در زبان‌های فارسی به زر، فرانسه به OR، انگلیسی و آلمانی به GOLD، ایتالیایی به ORO و عربی به ذهب معروف است. زر از جمله فلزاتی است که از زمان‌های باستان مورد استفاده بشر قرار گرفته است. احتمال می‌رود در ابتدا ریزه‌های براق آن در کنار رودخانه‌ها توجه او را جلب کرده باشد.
در ایران گیرشمن، در کتاب ایران از آغاز تا اسلام می‌نویسد: در دوره مادها از معادن طلای اطراف همدان بهره‌برداری می‌شده است.
ویل دورانت در جلد اول کتاب مشرق زمین گاهواره تمدن از گفتار G.Havart نقل می کند: در کوره‌هایی که این قوم (مادها) برای سکونت خود انتخاب کرده بودند مس، آهن، طلا، نقره، سنگ مرمر و سنگ‌های گرانبها به دست آوردند. از گفتار استرابون جغرافی‌‌نویس یونانی نقل شده که در ایران، طلا، نقره، مس، آهن، سرب و زرنیخ استخراج می‌شده و بیشتر از ناحیه کرمان به دست می‌آمده است.
در دوره ساسانیان نمایندگان چین که بین سال‌های 455 و 531 میلادی به دربار ایران رفت و آمد داشته‌اند می‌نویسند: در تیسفون پایتخت ساسانی محصولات طبیعی عبارتست از طلا، نقره، مرجان، عنبر، مروارید و اشیاء زجاجی ـ بلور، آهن، مس، شنگرف و جیوه بود.
باستان شناسان عقیده دارند که در ایران طلا از هزاره سوم قبل از میلاد مورد استفاده قرار گرفته و از آن اشیاء زینتی درست می‌کرده اند. قسمتی از این اشیاء در حفریات باستان شناسی به دست آمده است و در جای دیگر می‌نویسد: در ایران معادن طلا و نقره هم یافت می‌شود که در قدیم در آنها کار می‌کرده‌اند. شاه عباس هم خواست آنها را استخراج کند اما چون خرجش بیشتر از دخلش بود از آن منصرف شد.
در جواهرنامه سلطانی نوشته شده: از خواجه ابوریحان، در کتاب تسامیع، بقراط بیان کرده که کانی در حدود زابلستان است و احمد طبیب ساوجی بر آن است که در نواحی دامغان و جبال جنوبی کرمان چند کان زر غیرخالص مشاهده کرده است.
سرانجام جرجی زیدان در کتاب تمدن اسلام از معادن طلای خراسان ماوراء النهر، دمندان در کرمان نام می‌برد.
بعد از حمله مغول تا دوره صفویه از معادن طلا در ایران بهره برداری می شده است. ولی مثل این است که در دوره صفویه فعالیت در معادن طلا چشم‌گیر نبوده است. تا ورنیه در سفرنامه خود می‌نویسد:
این مسئله مسلم است که در قدیم معادن طلا و نقره در ایران بوده چنانکه هنوز اثر آن در بعضی حفریات بسیار عمیق دیده می شود ولی از وقتی که طلا و نقره زیاد شده و از اتیوپی و جزایر سوماترا و چین و بعضی جاهای دیگر وارد می شود دیگر ایرانی‌ها در مملکت خود به کشف طلا و نقره نپرداختند.
نقش معادن در رشد پایدار و صنعتی و اقتصادی
نقش معادن در رشد صنعتی و اقتصادی هر کشوری غیرقابل انکار است و معادن از ذخایر پایدار برای ثبات اقتصادی کشور به حساب می‌آیند، به خصوص اهمیت محصولات و مواد معدنی فلزی همچون طلا، مس و آهن که در اقتصاد کشورمان به شمار می‌آیند.
در مجموع معادن طلا، مس، سنگ آهن چه از لحاظ نوع مصرف و چه از نظر اهمیت زیربنایی، دارای نقش کلیدی و حیاتی در اقتصاد و صنعت هستند. مواد معدنی به عنوان شریان‌های حیاتی پیکره صنعت محسوب می‌شوند و دسترسی به مواد معدنی مرغوب و ارزان یک مزیت رقابتی مهم به حساب می‌آید.
امروزه اهمیتی که بخش معدن در تولید ناخالص ملی و حوزه صادرات غیرنفتی بر عهده دارد بر همگان و به خصوص دست‌اندرکاران حوزه اقتصاد کشور واضح است. در این میان نقش معدن آذربایجان شرقی در تولید ناخالص ملی بر همگان مبرهن است و می رود که در آینده‌ای نزدیک با استخراج معادن طلا این نقش پر رنگ‌تر از قبل شود.
استان آذربایجان شرقی، یکی از مناطق غنی کشور است و از نظر وجود ذخایر مختلف و متنوع معدنی به ویژه در امر معادن طلا دارای موقعیت خاصی است.
وجود 3 معدن طلا در آذربایجان شرقی
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان آذربایجان‌شرقی گفت: در این استان سه معدن طلا وجود دارد که پروانه‌های بهره‌برداری آنها صادر شده و کارخانه‌های آنها در حال ساخت است.
محمدجعفر عظمایی ادامه داد: معادن شرف‌آباد در شهرستان ورزقان، آستارکان و اندریان میوه‌رود در بخش خاروانا سه معدن طلایی هستند که در استان کشف شده‌اند.
وی ذخیره این سه معدن را 30 میلیون و 589 هزار و 750 تن عنوان کرد و گفت: استخراج اسمی معادن طلای آذربایجان شرقی در سال یک میلیون و 145 هزار تن است.
عظمایی ذخیره قطعی طلای سه معدن شرف آباد، آستارکان و اندریان میوه رود را به ترتیب 250 هزار، 8 میلیون و 586 هزار و 227 و 21 میلیون و 753 هزار و 523 تن اعلام کرد و افزود: استخراج اسمی این سه معدن در طول سال نیز به ترتیب 45000، 400 هزار و یک میلیون تن است.
وی خاطرنشان کرد: با عیار متوسط تیم گرم طلای خالص از هر تن به دست می‌آید.
عظمایی با بیان اینکه این سه معدن هنوز به مرحله استخراج نرسیده‌اند، گفت: میزان کل سرمایه‌گذاری برای معادن طلا 233 هزار و 874 میلیون ریال است.
وی خاطر نشان کرد: معدن طلای شرف‌آباد با سرمایه‌گذاری 169/2825 میلیون ریال، معدن طلای آستارکان 128745 میلیون ریال و معدن طلای اندریان با سرمایه گذاری 102304 میلیون ریال سرمایه‌گذاری برای 137 نفر به طور مستقیم و 274 نفر به صورت غیر مستقیم شغل ایجاد خواهد کرد.
استخراج سالانه 16.6 میلیون تن ماده معدنی در آذربایجان‌شرقی
معاون امور معدنی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان آذربایجان‌شرقی گفت: آذربایجان شرقی یکی از مناطق غنی کشور از نظر مواد معدنی به شمار می‌رود و از نظر وجود ذخایر مختلف و متنوع معدنی دارای موقعیت خاصی است.
غلامحسین گلمحمدی افزود: تاکنون وجود 52 نوع موادمعدنی از تعداد 65 نوع مواد معدنی موجود در کشور در آذربایجان‌شرقی شناسایی شده است.
وی این مواد معدنی را شامل مواد اولیه مصالح ساختمان و کانی‌های فلزی شامل مس و آهن و منگنز و کانی‌های غیرفلزی شامل کائولن، زرنیخ، سیلیس، پرلیت، زئولیت، ورمیکولیت، دیاتومیت، نفلین سینیت عنوان کرد.
8.7 میلیارد تن مواد معدنی در آذربایجان شرقی
گلمحمدی تصریح کرد: از مواد معدنی شاخص استان می‌توان به معادن دیاتومیت ممقان و تراورتن قرمز آذرشهر اشاره کرد که از شهرت جهانی برخوردار است.
گلمحمدی در ادامه گفت: این استان با 8.7 میلیارد تن ذخیره مواد معدنی دارای رتبه سوم کشور بوده و با استخراج 16.6 میلیون تن ماده معدنی در سال رتبه چهارم کشور را به خود اختصاص داده است.
وی اضافه کرد: 226 فقره معدن فعال با تنوع 52 نوع ماده معدنی و ایجاد اشتغال 7814 نفر و 3092 میلیارد ریال سرمایه گذاری و همچنین با صدور 210 فقره پروانه اکتشاف، نوید بخش شکوفایی در بخش معدن است.
گلمحمدی خاطر نشان کرد: آذربایجان شرقی با احداث واحدهای فرآوری و طرح‌های در دست اجرای مس سونگون و نفلین سینیت در سراب و پروژه‌های معدنی طلای اندریان، آستارکان و شرف آباد در خاروانا و ورزقان در زمینه استخراج و فرآوری مواد معدنی به قطب بلا منازع در منطقه شمالغرب تبدیل خواهد شد.
مشکل معدن طلای اندریان و شرکت گرجستانی برای اکتشاف
گلمحمدی در بخش دیگری از سخنان خود به عملکرد سازمان صنعت، معدن و تجارت استان در بخش معدن اشاره کرد و گفت: مشکل معدن طلای اندریان حل شده و شرکت گرجستانی برای اکتشاف آن هزینه‌های هنگفتی کرده است.
وی اضافه کرد: در حال حاضر متقاضی خارجی برای مزایده‌های معدن وجود دارد و این امر نشانگر موفقیت سازمان در جذب سرمایه‌گذاران خارجی است.
ضرورت ساخت کارخانه فرآوری طلا در آذربایجان شرقی
رئیس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی شمال غرب کشور نیز در خصوص ساخت کارخانه فرآوری طلا گفت: با توجه به وجود معادن طلا در آذربایجان شرقی ایجاد و ساخت کارخانه فرآوری این فلز در استان منجر به پایداری اقتصاد منطقه می‌شود.
موسی نیرومند افزود: اکتشاف 500 کیلوگرم طلای خالص در روستای نبی جان کلیبر و برآورد ذخیره احتمالی سه تن طلا در این منطقه از جمله ذخایر طلاست که ضرورت ایجاد کارخانه را نشان می دهد.
وی اظهارکرد: طلای زایلیگ منطقه اهر که حفاری‌های اولیه در آن صورت گرفته، کشف محدوده طلای آلچه قشلاق ورزقان در مسیر معدن مس سونگون، اکتشاف طلا و مس در یوزبند روستای خضرکندی اهر، اکتشاف طلای قزل احمد میانه و بستان آباد از اکتشافات معدن و محدوده طلا هستند.
وی با اشاره به اهمیت استحصال موادمعدنی و تبدیل آنها به محصولات دیگر، گفت: سیاست کلی همین امر است و تلاش داریم امکانات لازم را برای فرآوری محصولات معدنی فراهم کنیم.
آذربایجان‌شرقی 30 تن طلا دارد
معاون اکتشاف سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور گفت: تاکنون 15 محدوده کانسار و معدن طلا با بیش از 30 تن ذخیره کشف و شناسایی شده است و این استان از نظر ذخایر طلا استانی طلایی و ذخایر طلا و مس آن روز به روز افزایش می‌یابد.
بهروز برنا در گفت‌‌و‌گو با خبرنگار فارس در تبریز اظهار کرد: تاکنون 15 محدوده کانسار و معدن طلا با بیش از 30 تن ذخیره کشف و شناسایی شده است.
وی با اشاره شناسایی منطقه انجرد با 300 میلیون تن مس و منطقه مسجد داغی با 100 میلیون تن ذخیره مس و 2 تن ذخیره طلا اظهار کرد: باید به بخش طلای آذربایجان‌شرقی توجه ویژه کرد.
برنا اضافه کرد: هشت نوع ماده معدنی در سطح ملی در آذربایجان‌شرقی تولید می‌شود که می‌توان به مولیبدن مس، طلا و تراورتن، نفلین‌سینیت و کاولند اشاره کرد که باید صنایع معدنی را در کنار آن تعبیه کرد تا تولید آنها معنی‌دار باشد.
وی در تشریح اجرایی شدن ژئوفیزیک هوایی آذربایجان‌شرقی نیز گفت: به دلیل محدودیت منابع مالی ژئوفیزیک هوایی در 6 هزار متر مربع از منطقه جلفا صورت گرفت که منجر به کشف ذخایر آهن در منطقه قشلاق و معدن آستاما با 4 میلیون تن ذخیره قطعی و 10 میلیون تن ذخیره احتمالی طلا شد.
این مقام حوزه زمین‌شناسی کشور از وجود نیم تن ذخیره طلای قطعی و دو تن احتمالی در منطقه نبی‌جان خبر داد و گفت: محیط زیست مجوز شناسایی این ذخیره‌ها را داد ولی الان در مرحله کشف است که باید در این باره نیز مجوز لازم را صادر کند.
برنا اضافه کرد: مرکز زمین‌شناسی تبریز به شمالغرب کشور خدمات می‌دهد که اخیراً دفاتری نیز در مرند، اردبیل و ارومیه راه‌اندازی شده است.
15 معدن طلا در کشور کشف شده است
رئیس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی گفت: 15 معدن طلا با توان 300 تن در کشور کشف شده است.
محمد تقی کرهای با اشاره به این که این معادن ثبت شده و دارای پروانه بهره‌برداری هستند، افزود: 12 محدوده معدنی طلا در کشور فعال و سه محدوده غیرفعال است.
وی با اشاره به این که آذربایجان شرقی در چهار راه معادن فلزی و غیرفلزی کشور قرار دارد، گفت: به تازگی محدوده معدنی با ظرفیت چهار تن طلا در نزدیکی جلفا کشف شده است.
کرهای مهم‌ترین محدوده‌های معدن طلای ایران را ذخایر موته اصفهان، ارغش نیشابور، طرقبه مشهد و زرشوران آذربایجان غربی عنوان کرد.
وی با اشاره به این که محدوده‌های دیگری با پتانسیل بالای طلا در کشور وجود دارد، اظهارکرد: سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور در تلاش است فعالیت‌های اکتشافی خود را گسترش دهد.
رئیس سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی کشور با اعلام این که از 12 معدن فعال کشور سالانه 2.5 تن طلا استخراج می‌شود، گفت: تا پایان برنامه پنجم توسعه این میزان به پنج تن افزایش خواهد یافت.
تاثیر معدن بر اقتصاد ایران
سهم معدن در اقتصاد ایران چه کمتر و یا بیشتر از یک درصد باشد، اما نباید یک نکته را فراموش کرد. رشد معدن بر رشد اقتصادی ایران به‌طور غیرمستقیم بسیار بیشتر از تجارت و حتی صنعت است.
به‌نوعی حجم عظیم اقدامات معدن سبب رونق ترانزیت و ترابری می‌شود، از طرف دیگر اشتغال در معادن پایدارتر و با توجه به پراکندگی آن در سراسر ایران، اشتغال در مناطق محروم را نیز دربر می‌گیرد، اما نکته دیگری که نباید از آن غفلت شود تاثیر معدن بر صنعت است.
اگر صنعت فولاد، سیمان، صنعت سنگ، کارخانه‌های سرب و روی، گچ و نظایر آن در ایران سودآور هستند بدلیل فعالیت معادن متعدد در ایران است، در غیر این صورت صنایع معدنی در ایران پا نمی‌گرفت و در مرحله بعد اگر صنایع معدنی قدرتمند در ایران نبود، بسیاری از ارزش افزوده‌های بخش معدن ایجاد نمی‌شد، بنابراین بعنوان نتیجه‌گیری نهایی باید گفت، معدن قدرت و ارزش افزوده آشکار و پنهانی دارد که نباید مورد غفلت قرار گیرد.
============
منبع: خبرگزاری فارس- نگارنده: علی آقایاری